AZIDO KLORHIDRIKO ETA HIDROXIDO SODIKOAREN AZIDOTASUNA NEURTZEA

Gaur prestatu ditugu disoluzio bi :bat azido kloridrikoarekin eta bestea hidroxido sodikoarekin.Zenbait indikatzaile erabili ditugu konprobatzeko disoluzio bakoitzaren kolorea ,batekin edo bestearekin ezberdina dela disoluzio bakoitzaen azidotasuna dela eta. Azido klorhidrikoa azido fortea da eta hidroxido sodikoa base fortea da, beraz PH-ren ezberdintasuna nabarmena da.

Zer dira adierazleak?

Kimikan, derrigorrezkoa da disoluzioa noiz den azidoa eta noiz basikoa jakitea, propietate horrek garrantzi handia izango du-eta erreakzio mota bakoitzean. Azido eta baseen disoluzioek zapore desberdina dute, baina oso arriskutsua da probatzen ibiltzea euretako asko toxikoak direlako, edo ehun biziei eraso eta suntsitu egiten dituztelako.

Hori dela eta, azidotasuna edo basikotasuna kolorearen bitartez adierazten diguten substantziak erabiltez ditugu:    adierazleak dira.

Adierazleak, inguro azidoan edo basikoan dauden arabera,, kolore bat edo bestea hartzen duten substantziak dira. Laborategian oso sarri erabiltzen diren adierazle batzuk fenolftaleina, tintaroia, metilo gorria eta abat dira.


                                                       ADIERAZLEAK

Adierazlea                                     Inguru azidoa                                  Inguru basikoa

Paper unibertsala                              urdina                                                  gorria

fenolftaleina                                     kolorgea                                               gorria

Tinta oia                                          gorria                                                   urdina

Metilo gorria                                    gorria                                                   horia

Metilo laranja                                   horia                                                   urdina.

AZIDOEN ETA BASEEN PROPIETATEAK ETA LORBIDEA

Substantzia kimiko ezagunen artean, badiragarranyzti berezia duten bi talde: azidoak eta baseak. Konposatu hauek interes handiko erreakzio askotan parte hartzen dute, eta erabilera arrunteko subtantzia askoren baliagarritasuna beraien izaera azido edo basikoaren ondorio da. S ubstantzia hauetariko asko antzinatik dira ezagunak.

Azido izenaren pean, kimikan erabiltzen diren konposatu asko daude,hala nola azido kloridikoa, HCI; azido sulfurikoa, H2SO4; azido nitrikoa, HNO3; etab. Base izenekoen taldean beste hainbat konposatu daude, hala nola sodio hidroxidoa, NaOH; kaltzio hidroxidoa, Ca(OH)2; edo amoniakoa, NH3. Substantzien bi talde horien artean erlazio handia dago, ikusiko dugunez.

Izaera esperimentala 

Azidoen eta baseen propietate esperimentalak kontuan hartzea, irizpide praktiko egokia da batzuk eta besteak desberdintzeko

AZIDOEN PROPIETATEAK

-Zapore garratz edo azidoa.

-Erreakzionatu egiten dutezenbait metalekin,zinkarekin edo burdinarekin adibidez, hidrogenoa askatuz

-Baseekin erreakzionatzen dute,gatzak eratuz

-disoluzio akuosoan elektrizitatearen eroaleak dira

-Indikatzaile deritzen substantzien kolorea adierazten dute.Esate baterako,gorri jartzen dute tinpario paper urdina.


BASEEN PROPIETATEAK

-Zapore mingotsa dute.
-Ukimenerako leunak dira.
-Oro har, ez dute metalekin erreakzionatzen.
-Azidoekin erreakzionatzen dute, gatzak eratuz.
-Disoluzio akuosoan elektrizitatearen eroaleak dira.
-Indikatzaileen kolorea aldarazten dute,baina azidoek egiten dutenaz besteña.Esate baterako,azidoes gorrituriko tintario-papera urdin bihurtzen dute.

AZIDOEN ETA BASEEN GARRANTZIA GAUR EGUN

Ozpinak,limoi urak eta antzeko substantziek propietate bereziak dituzte. Azidoak deitzen zaie.Beste substantzia batzuek,berriz,esate baterako,lixibak edo sosa kaustikoak beste propietate batzuk dituzte bereizgarri.Baseak deitzen zaie.Orotariko erabilerak dituzte industrian bi substantzia mota horiek.

Elikagai industrian.Inguru azidoa inguru desegokia da onddo eta bakterio askoren garapenerako, eta horregatik,azido zitrikoa, tartarikoa, sorbikoa, eta abar gehigarri gisa erabiltzen dira elikagaiak kontserbatu behar direnenan.Beste batzuetan, berriz, zaporea indartzeko, edota loditzaile, gelifikatzaile eta antioxidatzaile gisa erabiltzem dira.

Konposatu horiek gehien erabiltzen diren arloetako bat ongarrien industria da, batez ere azido nitrikoa, sulfurikoa eta fosforikoa kopuru handitan erabiltzen baitira gatz deribatuak egiteko (sulfatoak, nitratoak eta fosfatoak). Konposatu basikoekin ere erabiltzen dira, amoniakoarekin (ongarriak egiteko nitrato amonikoarekin), etab

Industria farmazeutikoan oso ohikoak dira substantzia azidoak nahiz basikoakesate baterako, bikarbonato sodikoa (basikoa) edo aspirina soila (azido azetilsalizilikoa).

Garbiketarako produktuen fabrikazioan. Etxeko xaboi arrunta egiteko, herri batzuetanb gantz azidoak erabiltzen zituzten (begetalak edo animalienak) landare errautsekin nahastuta (basikoak). Gaur egungo garbikari moderno batzuk azido organikoen,polifosfatoen eta abarren deribatuak dira. Garbiketan erabiltzen diren lixiba eta beste produktu garbitzaile batzuk, berriz, amoniakodunak dira. Eta etxeko sukaldeko labea garbitzeko pruduktuek sosa kaustikoa izaten dute (sodio hidroxidoa).

Industria metalurgikoak azidoak nahiz baseak erabiltzen ditu bainu elektrolitikoetan (adibidez, objektuak zilarreztatzeko) eta baita, esaterako, metalak lortzeko ere (kobrea, aluminioa, etab.)

Oro har, konposatu azido eta basikoetatiko orotariko erabilerak dituzten beste produktu batzuk fabrikatzen dira. Sodio karbonatoa aipa dezakegu, paperaren industrian zelulosa ateratzeko erabiltzen den gatza, azukrearen industrian ere erabiltzen da azukre melazetan dauden zenbait azido prezipitatzeko.

Pila alkalinoetan potasio hidroxidoa (basea) aurkituko dugu. Ibilgailu askok daukaten bateriak azido sulfurikoa edukitzen du. Hain zuzen ere, hain beste gauzetarakoerabiltzen dira azido batzuk, esaterako, sulfurikoa eta nitrikoa, sarritan horien produkzio zifrak hartzen baitira kontuan herrialde batek izan duen garapen industrialaren adierazgarri gisa.

Intsektuen ziztadak. Listorrek eta erleek eztenkatzen gaituztenean injektazten diguten likidoa basikoa da lehenengoen kasuan eta azidoa bigarrengoenean. Horregatik, liztorren eztenkaden kontra ozpina eta beste azido batzuk erabiltzen dira, eta erleen eztekaden kontra aldiz, sustantzia basikoak dauzkaten produktuak, esate baterako, amoniakoa eta sodio bikarbonatoa.

Landareen hazkuntzarako erabiltzen diren lurrak ere azidotasun edota basikotasun altuagoa edo baxuagoa izaten du, konposizioaren arabera. Hori garrantzitsua izaten da hainbat landare hazteko, landare guztiek ez baitute azidotasun maila bera izaten.

pH-aren eskala

Disoluzio bat azidoa,basikoa edo neutroa ote den jakiteko, zenbaki bat erabiltzen da, pH izenekoa, eta horienn propietateekin loturik dago.
Disoluzio baten pH-a paper adierazle batez zein pH-metro izeneko aparatu baten bitartez neur daiteke.


-pH-aren paper adierazleak paper xingolak dira, adierazle batez blaituak daudenak
-Adierazleak landare gai batzuk dira eta disoluzio azido edo basiko batean sartzen direnean, kolorea aldatzen dute, harekin erreakzionatzen dutelako


Eskuarki, substantzia baten pH-a ur disoluzio batean dagoenean neurtzen da.

pH-aren eskala disoluzio baten izaera azidoa edo basikoa detektatzeko erabiltzen da.

ERREAKZIOAK ABIADURAN ERAGINA DUTEN ERAGINA

A- Erreakzio baten tenperatura handiagotzean erreakzio-abiadura ere handiagotu egiten da

B- Zenbat eta handiagoa izan erreaktiboen ukipe-azalera, hainbat eta handiagoa da erreakzio abiadura

C-Zenbat eta handiagoa izan erreaktiboen kontzentrazioa, hainbat eta handiago da erreakzio-abiadura

D-Katalizatzaile baten eragina erreakzio-abiaduran

Katalizatzaileak: Substantzia bat da, erreakzio kimiko batean presente dagoenean abiaduran aldaketa bat eragiten du eta ez da erreakzioan zehar kontzumitzen 

ERREAKZIO KIMIKOAK

Hemendik aurrera hasiko gara ikusten erreakzio kimikoak:
Erreakzio kimikoa abiarazten duten hasierako substantzia edo substantziak erreaktiboak dira.
Erreakzio kimikoan lortzen diren amaierako substantzia edo substantziak produktuak.
Ekuazio kimikoak erreakzio kimikoen adierazpen idatzi eta laburtuak dira.

EZAUGARRIAK:
-Ekuazio kimikoek bi atal dituzte,transformazioaren noranzkoa adierazten duen gezi batez bereiziak
-Lehenengo atalean erreaktiboaren formula kimikoak idazten dira,eta bigarrenean, produktuenak.
-Erreaktiboak zein produktuakj bat baino gehiago badira, plus (+) zeinuaren bidez banatzen dira
-Komeni da eereakzioan parte hartzen duten substantzien egoera fisikoa adieraztea, formula bakoitzaren ondoren jarritako sinboloen bidez: (s) sinboloak substantzia ur disoluzioan dagoela adierazi du.
-Ur-disoluzioan dauden substantziek parte hartzen dutenean, ura ez da adierazten, erreaktibo edo produktu modura parte hartu ezean.
-Ekuazio kimikoek doiturik egon behar dute.

Erreakzio kimikioen sailkapena:

Erreakzio kimikoak lau talde hauetan sailkatzen dira, kontuan hartuta erreakzioan parte hartutako substantzien atomoak nola berrantolatu diren: sintesi-erreakzioak, deskonposiziokoak,desplazamenduko eta desplazamendu bikoitzekoak

Sintesi-erreakzioetan bi substantzia edo gehiago- elementuak nahiz konposatuak-elkartu egiten dira, eta substantzia bakarra eratzen dute

Deskonposizio-erreakzioetan konposatu bakarretik substantzia bakarragoak eratzen dira

Desplazamendu-erreakzioetan elementu konposatu baten beste elementu bat desplazatzen eta ordezten du, eta beste konposatu bat sortzen da

Desplazamendu bikoitzeko erreakzioetan bi substantziaren osagaiak diren atomoek edo ioiek beren kokapenak elkartrukatzen dituzte, eta hori gertatzean, bestelako konposatuak eratzen dira

nahasteak banantzeko teknikak

NAHASTEAK BANATZEKO TEKNIKAK

Nahasteen osagaiak, teknika fisikoen bidez banandu daitezke
-Nahaste heterogeneoak banatzeko, iragazketa eta dekantazioa erabiltzen dira
-Nahaste homogeneoak banantzeko, destilazioa eta kristalizazioa erabil daiteke

IRAGAZKETA

Iragazki baten bidez partikula solidoak likidoaren partikuletatik banatzean datza, batzuen eta besteen arteko tamaina-desberdintasuna aprobetxatuz

DEKANTAZIOA

Bi nahaste mota banantzeko erabiltzen da: emultzioak (bi likido nahastezinen nahasteak dira, denbora pasatu ahala bi fasetan eta berez banantzeko joera dutenak) eta esekidura lodiak




DESTILAZIOA

Disoluzioen (likido bat eta solido bat edo bi likidoren nahaste homogeneoak) osagaiak banatzeko erabiltzen da

Osagaiak banantzean datza, bi osagaien irakite-puntuen arteko aldea aprobetxatuz

KRISTALIZAZIOA

Solido bat likido batean disolbaturik  daukaten disoluzioen osagaiak nbanantzeko erabiltzen da, ura eta kobre sulfatoa banantzeko
Likidoaren hegazkortasun handiagoa aprobetxatzen da, bi osagaiak banantzen dira likidoa errazago pasatzen delako egoera gaseosora